Stadsblokken Meinerswijk – het uiterwaardenpark voor Arnhem! Een project waar ruimte voor de rivier, natuurontwikkeling, cultuur, recreatie én natuurinclusieve woonmilieus hand in hand gaan.
Opdrachtgever: Kondor Wessels Projecten
Jaar: 2013-heden
2013-2016: i.s.m. Frank Donders.
Masterplan & Stedenbouwkundig plan i.s.m.: De Zwarte Hond
website: www.stadsblokkenmeinerswijk.nl
Het Masterplan en ander materiaal kunt u hier downloaden
gepubliceerd in:
Europees Jaarboek Landschapsarchitectuur #5
Weinig steden zijn zo mooi gelegen als Arnhem. Aan de Noordzijde dringt de Veluwe via park Sonsbeek de stad binnen tot achter het Centraal Station. Weer een paar honderd meter verder stroomt de Rijn en begint een 300 hectare groot uiterwaardengebied – midden in de stad! Maar zo mooi als die relatie met de Veluwe is, zo gebrekkig is de relatie met de Rijn. Twee (voormalige) industrieterreinen, het verlaten Stadsblokken en het fabrieksterrein Meinerswijk, liggen als barrières tussen de stad en het plassengebied Meinerswijk in. In dat grotendeels door de natuur overgenomen plassengebied bouwen bevers hun burchten, lopen kuddes wilde paarden rond en liggen enkele gehuchtjes. Ze werden, net als de rest van het gebied, door de meeste Arnhemmers over het hoofd gezien.
Sinds een paar jaar verandert dat. In 2013 begonnen we met conceptontwikkelaar Frank Donders aan dit traject waarin het uitgangspunt was om een plan te maken waar de stad wél op zat te wachten. Dat lukte; in 2016 stemde de Arnhemse bevolking per referendum met 65% van de stemmen vóór onze plannen voor de ontwikkeling van Stadsblokken Meinerswijk- het tot dan toe onmogelijke project waar al 30 jaar talloze plannen op stukgelopen waren.
Met dit plan, ‘de Eilanden’, wordt wat al goed is gekoesterd en worden de zwakke plekken – Stadsblokken en fabrieksterrein Meinerswijk – getransformeerd tot levendige eilanden, waar ruimte is voor natuur, cultuurrecreatie, wonen, horeca en sport. Deze schiereilanden vormen de schakel tussen stad en uiterwaardengebied, waardoor Arnhem de sprong ín de Rijn maakt.
Meer ruimte voor de rivier, meer natuur, helemaal van Arnhem.
Essentieel onderdeel van het plan is een nieuwe nevengeul die bij hoog water de Rijn meer ruimte geeft en van het huidige bedrijventerrein Meinerswijk Meinerseiland maakt. Dit water, een ecologische aanwinst voor Meinerswijk maar waar straks ook in gezwommen en op gevaren kan worden, scheidt tevens op een prachtige manier de relatief dynamischer eilanden van de rest van Meinerswijk. Dat 300 hectare grote uiterwaardengebied, wat nu nog voor de helft van projectontwikkelaar KWP en daarmee versnipperd en grotendeels ontoegankelijk is wordt met dit project één groot aaneengesloten natuurgebied komt door dit project volledig in handen van de gemeente Arnhem. Stadsblokken Meinerswijk is daarmee voor altijd hét grote nieuwe stadspark van Arnhem, met 2 dynamische eilanden erin waar gesport wordt, je naar het strand kan, festivals gehouden worden, op een spectaculaire en duurzame manier gewoond wordt, waar je een hapje kan eten en waar je met de pont naar toe kan.
Eiland 1: Stadsblokken
Het tegenover het centrum gelegen ‘Stadsblokken’ mag vanaf de Rijnkade als een bebost eiland ogen, in werkelijkheid is het een grotendeels verhard en een beetje schimmig gebied waar bijna geen Arnhemmer was geweest. Met respect voor de havengeschiedenis wordt dit gebied getransformeerd tot een actief eiland met rondom de havens verschillende stedelijke sferen en (watergebonden) programma’s, zoals een jachthaven, horeca, havenachtige bebouwing, een tribunepark en de plek voor inmiddels neergestreken historische scheepswerf in de oude ASM-haven. Nog aanwezige industriële restanten krijgen in de openbare ruimte nieuwe betekenis, zoals de oude scheepsgalerij. Op de kop van het eiland, tegen de beroemde John Frostbrug aan, ontstaat een spectaculair rivierduinlandschap, met een strandpaviljoen, waarin gesport wordt en festivals georganiseerd worden.
Eiland 2: Meinerseiland
Het andere eiland ontstaat door het bedrijventerrein Meinerswijk te transformeren tot een natuurlijk ogend rivierduineiland, door de grond die weggegraven wordt voor de nieuwe nevengeul op het terrein te gooien en dit aan te planten. Het huidige afgesloten fabrieksterrein die de toegang tot de zuidelijke Rijnoevers in de weg staat wordt een spectaculair bebost eiland waar houten woningen losjes in terecht zijn gekomen- een stukje Zweden in de Rijn. Hier woon je alsof je altijd op vakantie bent. De nieuwe nevengeul heeft niet alleen een waterstandsdaling van de Rijn tot gevolg, maar zorgt er ook voor dat er een natuurlijk rivierduineiland ontstaat, met ook hier kilometers extra publieke oevers. Mooie bestaande gebouwen worden hergebruikt en gaan grotendeels plek bieden aan publieke functies. Teruggetrokken op de beboste hogere delen van het eiland is een bescheiden aantal woningen (geclusterd en vrijstaand) toegevoegd die als architectonische enclaves midden in de natuur staan. In “De Eilanden” wordt nu eens niet de natuur, maar de mens geïsoleerd. Letterlijk, waardoor een natuurlijke zonering ontstaat tussen de levendige eilanden tegenover het stadscentrum en de luwe natuur in Meinerswijk.
Infrastructuur
Ook de nu nog heel rommelige auto-ontsluiting van het gebied, over busbanen, door woonstraten in malburgen en veel sluipverkeer in de spits wordt drastisch aangepakt. Een nieuw kruispunt op de Mandelabrug maakt van deze onofficiële snelweg een stadsweg en maakt geeft het gebied een normale entree. Maar uitsluitend voor bestaande en nieuwe bewoners, want het gebied wordt een park. Dus alle andere mensen komen met de fiets, te voet óf -veel leuker- met de pont.
Intussen
In de tussentijd van plannen maken, bestemmingsplannen en stikstofproblematieken zijn we alvast begonnen. Al enkele zomers gebruikt Cirque de la Liberté de ASM haven als hun openluchttheater, wordt op hetzelfde moment de scheepsgalerij net als op de impressies gebruikt als 85 meter langt restaurant aan het water en sinds 2019 is strandpaviljoen ‘Strand Zuid’ (nu nog tijdelijk) een feit.
Sinds 2013 werken we op alle mogelijke manieren aan dit bijzondere stuk Arnhem in de Rijn, eerst voor de curator van het failliete Phanos, sinds 2016 voor projectontwikkelaar KWP. Vanaf de allereerste eerste ideeën tot aan het referendum, van concept tot Masterplan, van rivierverruimende maatregelen tot infrastructuur, stedenbouw en landschapsinrichting. Het Masterplan en Voorlopig ontwerp Stedenbouwkundig plan hebben we gemaakt in samenwerking met De Zwarte Hond. Komende jaren zullen verschillende architecten de architectuur uitwerken en ontwerpen wij de inrichting van het landschap.