Zorg & wonen op de beboste helling, één met de stad en het landschap!
Opdrachtgever: BPD & VanWonen
Met: Koschuch Architects & Marc Koehler Architects
Jaar: 2018-2020
Gewonnen tender 2019
In 1962 werd met “Open Het Dorp” de aftrap gegeven voor een unieke ontwikkeling. Met Mies Bouwman als boegbeeld werd middels een grote inzamelingsactie in een 24-radio- en televisieprogramma ruim 12 miljoen gulden ingezameld. Met dat geld is Het Dorp gebouwd, de eerste woongemeenschap in Nederland voor mensen met een beperking. Een gemeenschap die stond voor een leven dat zo zelfstandig en normaal mogelijk kon verlopen. Beschermd, met voorzieningen én in een huiselijke en open omgeving. Nu ruim 60 jaar later, is Het Dorp toe aan vernieuwing. Het vastgoed heeft haar beste tijd gehad en sluit niet meer optimaal aan op de behoeften zoals die er vandaag de dag is.
Met ons winnende plan voor de Tender maken we van Ons Dorp een voorbeeld van hoe een omgeving invloed kan hebben op optimaal gezond samenleven. De locatie, op de overgang van Veluwe naar Rijndal, met grote bomen en een on-Nederlands reliëf, roept op tot een zekere soberheid zoals die van de Italiaanse keuken: met een beperkt aantal, ogenschijnlijk eenvoudige zeer hoogwaardige ingrediënten iets geweldigs maken. Een subtiele combinatie van ingetogen maar zeer zorgvuldig vormgegeven architectuur met een écht, prachtig landschap is ons uitgangspunt voor de herontwikkeling van deze iconische locatie. Waar de natuur de woning binnenkomt. Dat is goed voor de bewoners, wel of niet hulpbehoevend. Daar voel je je beter door. Als bewoner, verzorger, bezoeker of passant.
Het hoofdconcept van het ontwerp voor Ons Dorp richt zich op het versterken van het bos en het maken van grotere en kleinere open plekken waar mensen samenkomen. Deze worden door het landschap en clusters van bebouwing gevormd. De bebouwing op de overgang van het dichtere bos en het meer open park oriënteert zich op het Park. De bebouwing die in het bos verscholen ligt clustert zich op open plekken in dat bos. De bebouwing is zowel grond-, bos- als luchtgebonden. Het profiteert van de prachtige ruimtes op het maaiveld, tussen de boomkronen en de lucht, het licht en het uitzicht bovenin. Stapelingen van doosjes vormen dorpjes, grillig als het reliëf zelf. Bij de woonclusters zijn dat samengevoegde blokjes van 2, 3 of 4 woningen die qua schaal, maatvoering en materialisatie perfect aansluiten op de menselijke schaal en het aansluitende groen.
Bij beide zorggebouwen worden blokjes van woningen samengevoegd tot woongroepen, die gestapeld en ten opzichte van elkaar verschoven worden om optimaal op de inspirerende ruimtes van de omliggende natuur te kunnen reageren: onder, tussen en boven de bomen. Deze karakters van het bos worden gebruikt om nieuwe belevingswerelden voor de bewoners en gebruikers te creëren: levendig maaiveld, intiem tussen het groen en blik op de horizon. De grote ramen in de gevel laten de verschillende lagen van het bos binnen. Met deze indeling kunnen wij de bewoners een plek in het gebouw geven die toegespitst is op hun specifieke eisen en wensen met betrekking tot de hoeveelheid prikkels die ze aankunnen. De zone tussen de bomen is bijvoorbeeld bij uitstek geschikt voor bewoners die een prikkelarme omgeving nodig hebben. Iedere woning en andere ruimtes geven toegang tot een buitenruimte. Dit zijn mee-ontworpen drempelloze verlengstukken van de architectuur, waar je vanuit een bed, rolstoel of loungebank de natuur bijna kunt aanraken.
Zowel de woning als de gebouwde buitenruimte wordt vormgegeven als één architectonische eenheid, in harmonie én contrast met het landschap dat tot aan de gevel komt. Er zijn dus geen gewone tuinen, de buitenruimtes zijn onderdeel van de architectuur. Dit deel vormt zo een natuurlijk verlengde van het terras en geeft wat extra lucht en ruimte rondom de woning.
Op het Dorpsplein, aan de rand van Het Park komt de stad langs voor een drankje. Kleinere open plekken als De Brink brengen mensen uit Ons Dorp samen. De intiemste open plekken liggen als gemeenschappelijke binnentuinen, omsloten door bebouwing, in het bos. Hier ontmoeten de buurtgenoten elkaar, bij thuiskomst, in het weekend en op een mooie avond. Door doorgaande autoroutes te verwijderen en langzaam verkeerroutes juist soepel op de omgeving aan te sluiten keert de wijk zich niet langer naar binnen, maar wordt onderdeel van zijn omgeving. Het grootste deel van de routes is rolstoel toegankelijk. Door een parkeerhuis centraal in het gebied wordt de verkeersdruk in het gebied, bijvoorbeeld rond Het Plein, aanzienlijk verlaagd. De grondgebonden woningen krijgen parkeerplaatsen op maaiveld nabij de woonclusters en zo min mogelijk in het zicht, opgenomen in de plooien van het glooiende het landschap.
We transformeren de zuid- en oostzijde van het gebied tot een aaneengesloten Park die het cement vormt tussen Heijenoord en ons Dorp. De al aanwezige schoolpleinen, sportveldjes en speelterreinen die nu nog als losse, omheinde snippers langs de zuidrand van Het Dorp liggen worden samengesmeed tot één actief park waar sport en spel centraal staan. Het nieuwe Dorp wordt daarmee heel natuurlijk onderdeel van de stad én het prachtige Arnhemse landschap.