Fryslân aan zee

Opdrachtgever: Atelier Fryslân

Jaar: 2009-2012

Gepubliceerd in:
In Touch – Europees jaarboek
Jaarboek 2013
Trouw
Fries Dagblad
Duurzame landschapsarchitectuur

Noord Friesland is nu nog letterlijk het einde van de wereld. Wegen en waterlopen lopen dood voor of op de zeedijk, de dijk zelf is een geasfalteerd cultuurtechnisch element, die Friesland losgeknipt heeft van de zee en van waar de dynamische Waddenzee slecht beleefbaar is. Het noorden Friesland is een gebied geworden waar je nu eenmaal doorheen moet als je naar de eilanden wil, geen bestemming. Het prachtige landschap met bijzondere terpdorpen, voormalige kustplaatsen, kerken, molens, boerderijen raakt zodoende in verval, veel staat te koop en voorzieningen verdwijnen. Ook de kwaliteiten van noord Friesland als eetbaar landschap -kraamkamer van de pootaardappel en productiegebied van tal van andere groenten- worden daardoor niet beleefd, ook buitendijks niet. De culinaire rijkdom die hier letterlijk voor het oprapen ligt wordt nu vooral nog geëxporteerd, terwijl ze met de andere ‘trage kwaliteiten’ van dit gebied – de rust, weidsheid, dynamiek van de natuur – juist een aanbod vormen waar zoveel vraag naar is!Met dit ontwerp wordt één van de meest bijzondere kwaliteiten van de Waddenkust uitvergroot: De kwelders. Nu nog is Noorderleeg als buitendijks kweldergebied het best bewaarde geheim van Friesland; nauwelijks bereikbaar, erg slecht toegankelijk en ongastvrij. Het voorstel is langs de hele Friese Waddenkust zo’n weids kwelderlandschap te creëren. Ecologisch waardevol omdat het een type biotoop is dat nagenoeg uit de Wadden verdwenen is, maar ook verschrikkelijk mooi en on-Nederlands groots, ruim, leeg, rijk, en lekker. Deze kwelderkust breekt de golfslag waardoor het een uitstekende kustverdediging vormt. De noodzakelijke investeringen in de kustverdediging hoeven zodoende niet geïnvesteerd te worden in een nog hogere, bredere dijk (en nog grotere barrière dus) maar slaat naast veiligheid nog 2 vliegen in één klap: het levert een prachtige en ecologisch rijke kust op.

Vanaf de dijk levert het kwelderlandschap een spectaculair uitzicht op dat in alle seizoenen en weerstypen anders kleurt, bezocht door talloze vogels. Maar mooier nog dan de dijk op is de dijk óver: middenin de kwelders zelf beleef je de elementen en de ruimte nog het beste. Maar die ruimte is ook kwetsbaar: door allerlei attracties te gaan organiseren ligt het gevaar op de loer dat je het kind met het badwater weggooit. Daarom wordt in ‘Friesland aan zee’ voorgesteld het nieuwe buitendijkse kweldergebied te verrijken met dobbes, ringdijkjes zoals die nu al veel in Noorderleeg te vinden zijn als hoogwatervluchtplaats en zoetwatervoorraad voor het vee. In deze dobbes kunnen allerlei activiteiten veilig plaatsvinden, zoals kamperen, vogels kijken, zwemmen of zonnen, zonder dat dit in de weidse Wadden zelf te zien is! Deze dobbes worden aangelegd aan het eind van pieren of strekdammen die daarmee samen de kweldervorming stimuleren en waardoor het gebied ook gelijk toegankelijk wordt.

Naast stap 1- het toevoegen van een attractief landschap (de kwelderkust), stap 2- het ontsluiten daarvan (strekdammen met dobbes) is stap 3 het verbinden van het Waddenlandschap met de rest van Friesland. Friesland is beroemd om z’n meren en het geweldige waternetwerk met de uitgebreide vaar- en schaatsroutes. In het verleden was Friesland’s grootste plas, de Waddenzee, ook op veel plekken verbonden met dat waternetwerk. Friesland is dooraderd met (op-)vaarten, tot aan de zeedijk. Door dit netwerk weer te repareren en bevaarbaar te maken en een langzaamverkeersnetwerk daarlangs te leggen wordt het Noorden aangesloten op de rest van Friesland. Voormalige kustplaatsjes, zoals het prachtige Holwerd, komen daarmee weer aan zee te liggen en komen uit hun isolement. De Friese Waddenkust is daarmee niet langer het gebied achter doodlopende wegen en vaarten, maar intermediair tussen de Waddenzee en de Friese meren en een exclusieve bestemming, een geweldige kustbeleving, op zichzelf. Friesland ligt weer aan zee.

Adres

Buroharro